Rối loạn phổ tự kỷ là gì? | Safe and Sound
Rối loạn phổ tự kỷ một rối loạn bao gồm các biểu hiện lâm sàng đặc trưng như thiếu hụt kỹ năng xã hội, thiếu hụt hay thậm chí không có khả năng giao tiếp và ngôn ngữ. Ngoài các biểu hiện nêu trên, trẻ tự kỷ còn có thể có những biểu hiện lâm sàng khác như co giật, động kinh, các rối loạn chức năng, có vấn đề về tâm lý, tiêu hóa... Bệnh nhân rối loạn phổ tự kỷ cần được tư vấn và điều trị bởi bác sĩ tâm lý, tại các trung tâm chuyên biệt càng sớm càng tốt.
Vi Nguyễn Duy Minh | Chuyên viên - Viện tâm lý và sức khoẻ tinh thần SnS
Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển
1. Nguyên nhân rối loạn phổ tự kỷ?
Tỉ lệ xuất hiện rối loạn phổ tự kỷ được ghi nhận khác nhau giữa các quốc gia và các nhóm người. Ở Mỹ, cứ 59 trẻ sinh ra sẽ có một trẻ mắc chứng tự kỷ. Ở châu Á, tự kỷ vẫn chưa được nghiên cứu kỹ và nhiều như ở quần thể người Châu Âu hay Bắc Mỹ và tần suất xuất hiện tự kỷ được báo cáo có sự khác biệt lớn giữa các quần thể. Theo ước tính, tự kỷ chiếm khoảng 1% quần thể. Ở Việt Nam, hiện chưa có số liệu thống kê chính xác tỉ lệ mắc tự kỷ trong cộng đồng là bao nhiêu.
Tỷ lệ mắc rối loạn phổ tự kỷ ở nam và nữ là khác nhau. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, trẻ tự kỷ nam nhiều gấp 4 lần trẻ tự kỷ nữ.
Ảnh 1: Nguyên nhân tự kỷ
Về cơ chế di truyền, chứng tự kỷ không theo mô hình di truyền kiểu Menden, tức là di truyền đơn gen hoặc trội hoặc lặn nhận mỗi alen từ bố và mẹ. Nhiều đột biến ở trẻ tự kỷ không tìm thấy ở bố mẹ hay thậm chí là anh em sinh đôi cùng trứng. Không những thế, đột biến có thể được tìm thấy ở nhiều gen chứ không chỉ một gen đơn lẻ. Do vậy, cơ chế của rối loạn phổ tự kỷ là phức tạp và còn chưa được hiểu một cách rõ ràng.
Một số yếu tố được xem là làm tăng nguy cơ trẻ tự kỷ như: tuổi bố, mẹ khi sinh con cao; có các vấn đề tâm lý và thể chất khi mang thai và sinh con (ví dụ như đẻ non, nhẹ, đa thai...). Có một số ý kiến cho rằng tiêm vắc-xin làm tăng khả năng trẻ tự kỷ và mắc các bệnh tâm lý. Tuy nhiên, các nghiên cứu chi tiết với bằng chứng khoa học đã chỉ ra rằng đây là thông tin không chính xác. Vắc-xin không gây ra rối loạn phổ tự kỷ và không làm tăng khả năng trẻ tự kỷ cũng như ảnh hưởng tâm lý.
2. Phát hiện và điều trị rối loạn phổ tự kỷ
Tự kỷ có nhiều dạng khác nhau và biểu hiện cũng như mức độ ở mỗi cá nhân là khác nhau. Do vậy, việc chẩn đoán phát hiện sớm và lộ trình can thiệp trở nên khó khăn, đặc biệt cho những nơi mà điều kiện y tế và nhận thức cộng đồng còn hạn chế. Biểu hiện bệnh có thể bắt đầu xuất hiện từ sớm và trở nên rõ nét từ 2-3 tuổi. Việc chẩn đoán có thể bắt đầu càng sớm càng tốt (kể từ 18 tháng trở đi). Theo các nghiên cứu thì việc can thiệp sớm có hiệu quả tích cực.
Dấu hiệu tự kỷ rất đa dạng và không chỉ giới hạn ở mặt tâm lý hay cảm xúc. Có 3 nhóm dấu hiệu chính người lớn cần chú ý ở trẻ: dấu hiệu chỉ sự khiếm khuyết trong quan hệ xã hội (không phản ứng khi người lớn gọi, không giao lưu hay thể hiện sự quan tâm với người khác kể cả người thân...), dấu hiệu chỉ sự khiếm khuyết trong giao tiếp (chậm nói, giọng nói không có ngữ điệu, thiếu từ vựng...), dấu hiệu bất thường về hành vi (có các hành vi lặp đi lặp lại hoặc hành vi cứng nhắc...).
Khi nhận thấy trẻ có các dấu hiệu trên, cha mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ tâm lý và các trung tâm chuyên biệt về từ kỷ để nhận được sự hỗ trợ kịp thời.
Ảnh 2: Điều trị tự kỷ
Dự án chăm sóc sức khỏe tinh thần Safe and Sound do Viện Tâm lý và Sức khoẻ Tinh thần SnS thuộc Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển thành lập, cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe tinh thần cho người Việt. Nếu bạn đang gặp các vấn đề về tâm lý, đừng chần chừ mà hãy nhắn tin tới fanpage https://www.facebook.com/snsfromscohed.asia/ để nhận được hỗ trợ. Chúng tôi luôn ở đây để hỗ trợ bạn, hãy chia sẻ với chúng tôi!
